بفرمایید شام:
قسمت دوم – برنج کشت تجاری – کود شیمیایی
وقتی از برنج کشت «تجاری» و یا «صنعتی» صحبت می کنیم، منظور حدود ۹۰ درصد (اکثریت) از برنج های موجود بازار مصرف خانوار ایرانی است.
تقریبا هر آنچه که در بازار مصرف می شود، حاصل «کشت صنعتی» است، مگر استثنا.
در تقسیم بندی ای ساده ، برنج های موجود ، یا صد در درصد «ارگانیک» هستند، یا با استاندارد های سختگیرانه ی جهانی ارگانیک مرز باریکی دارند که ما اسمش را گذاشته ایم «کشت طبیعی» و سومین گونه در تقسیم بندی ما، برنج های«کشت صنعتی» یا «کشت تجاری» هستند.
خصوصیت کشت تجاری دو چیز است:
استفاده از کود و سموم شمیایی
ابتدا کمی درباره ی کود شمیایی برنج صحبت کنیم:
قبل از شروع بحث، این نکته را درذهن داشته باشید که«کود شمیایی» تنها راه حل عمل آوری برنج محسوب نمی شود که گریزی از آن نباشد، کود سبز (باقی مانده‌ی گیاهان) و کود حیوانی (مخصوصا طیور) جایگزین های بسیار خوبی هستند که بعدا مفصل درباره آنها صحبت خواهیم کرد.
کودهای شمیایی برنج چند مورد مشخص دارند:
اوره، فسفات، پتاس
که هر کدام به منظوری استفاده می‌شوند؛ برخی مربوط به ریشه، برخی مربوط به برگ و بهبود فتوسنتز، برخی به منظور استحکام ساقه ها و برخی برای رشد سریعتر برنج به کار گرفته می‌شوند؛ به بیانی دیگر، مکمل و پوشاننده ضعف های خاک به حساب می آیند.
اما مشکل استفاده ی این نوع کود های آزمایشگاهی دقیقا کجاست؟
مشکل، استفاده ی بیش از حد و غیر اصولی آن است. نکته بسیار مهم آن است که در مورد استفاده‌ی اصولی و استاندارد کود های شیمیایی هم بحث های زیادی شده و بسیار معتقد هستند که امکان استفاده‌ی استاندارد و اندازه گیری آن در سبک زندگی فعلی غیر ممکن است.
(بحث به درازا می کشد والا در این باره مفصل حرف می توان گفت که باشد طلب مخاطبین محترم)
سازمان تحقیقاتی برنج و جهاد کشاورزی درمورد چگونگی استفاده از کود شیمیایی گفته اند که قبل از هر گونه استفاده ای، باید آزمون خاک از مزرعه صورت بگیرد و آنجا باید مشخص شود که خاک چه ترکیب هایی را کم دارد و این مراکز آزمایشگاهی مشخص می کنند میزان درصد ترکیب کود شیمیایی با یک دیگر را، آنهم بر اساس نوع برنج.
اما اتفاقی که در عمل می افتد، این است که کمتر از ده درصد کشاورزان خاک شالریزی خود را به آزمایشگاه می برند (البته مراکز مسئول شرایط را برای آزمایش ارزان و رایگان فراهم نکرد اند) و اکثریت از سر آزمون و خطای چند ساله خود اقدام به استفاده و ترکیب کود های شیمیایی با یکدیگر می کنند.
اما بررسی اجمالی هر کود:
پر استفاده ترین و پر ضررترین کود، اوره است، اوره از انواع کودهای نیتروژن است که در خاک تبدیل به نیترات می شود.
چند سالی است میوه های صادراتی ایران از کشور های خارجی برگشت می خورد.
هندوانه از عمان، سیب درختی از روسیه و حتی کشور عراق هم محصولات ایرانی را برگشت زده اند.
دلیل اکثر این کشور ها، نیترات بیشتر از حد مجاز در این محصولات بوده است.
مصرف محصولاتی با نیترات بالا بعلت افزایش تجمیع عناصر سنگین در بدن، بعنوان عاملی با خطر بالای سرطان زایی از سوی آژانس تحقیقات سرطان سازمان بهداشت جهانی معرفی شده است.
اثر دراز مدت استفاده از کود اوره بر خاک، از بین بردن موجودات زنده ی خاک یا به اصطلاح علمی، میکروارگانیسم های مفید خاک است که همین میکروارگانیسم ها برای فرایند های طبیعی تولید کمپوست از باقی مانده ی گیاهان، ضروری محسوب می گردد و کود شیمیایی باکتری ها مفید خاک را از حلقه ی اکوسیستم طبیعی حذف می کند.
کود شیمیایی دیگری که بخواهیم کمی توضیح دهیم، خانواده های عنصری کود های فسفات هستند.
یکی از منابع بسیار غنی فسفات، باقی مانده ی ساقه های برنج است که بعد از کشت اول تا سال آینده در خاک می ماند و طی فرایند های طبیعی، خاک را تغذیه و غنی می نماید.
اما علت غنی نبودن خاک از عنصر فسفات در شالیزار های برنج چیست؟
کشت دوم بلا فاصله بعد از برداشت کشت اول برنج و از باقی مانده ساقه و ریشه‌ی برنج های موجود در خاک شروع به کشت می شود.
در کشت اول، اکثریت فسفات زمین توسط خاک جذب گردیده و زمین فرصتی نداشته است تا مجدد فسفات خود را از باقی مانده های ریشه و ساقه های کشت قبلی تامین کند. در این حالت کشاورزان مجبور به استفاده ی زیاد از فسفات خواهند بود؛ زیرا فسفات دیر بازده است و برای اثر بخشی در کوتاه مدت مجبور به استفاده مازاد هستند.
البته این مشکل در کشت های اول هم به دلیل عدم رعایت اصولی که گفت شده تا مقداری وجود دارد، اما در کشت دوم مشهودتر است. منبع اصلی یکی از فلزات سنگین خطرناک و سرطان زای کادمیوم، فسفات اضافه ای است که از طریق کود وارد خاک و از آن نیز وارد دانه های برنج می شود.
نکته مهم این است که فسفات در خاک حل نمیشود و به اصطلاح آب آن را نمی شوید، لذا مقدار مازاد آن بتدریج جذب محصول مزرعه می گردد.
در بافت هایی مانند «کبد» و «کلیه» تجمع نموده و باعث بروز سرطان، کم خونی و افزایش فشار خون می شود. کادمیوم به ویژه در شش ها و پروستات ایجاد تومور می کند.
کودهای پتاسه:
کودهای پتاسه برای تحریک ریشه زایی در گیاه استفاده می‌شوند. کودهای پتاسه به راحتی در آب حل می‌شود و وارد سیستم آب های زیرزمینی می شود.
عنصر پتاسیم باعث برهم زدن تعادل ph خاک می شود و در دراز مدت باعث از بین بردن میکروارگانیسم های زنده خاک گردیده و آسیب های شدیدی را به ساختار خاک مزرعه وارد می نماید.